Ας μιλήσουμε για την Αϊτή

Η απάντηση στο κουίζ του προηγούμενου είναι προφανώς: Η Αϊτή.

_____________

Η Αϊτή είναι η χώρα που καταλαμβάνει το δυτικό κομμάτι του νησιού Αϊτή. Ή αλλιώς Ισπανιόλα. Εκεί που πρωτοπάτησε πόδι ο Κολόμβος, ανακαλύπτοντας την Αμερική. Στο ανατολικό βρίσκεται ο Άγιος Δομίνικος. Αυτός του Survivor. Και γι’ αυτόν το λόγο, πολύ πιο διάσημος. Αλλά: Ίδιο μέρος, άλλη γλώσσα, κάποτε -λίγο μετά την επανάσταση του σημερινού post- είχαν γίνει και ένα.

Στα μέσα του 18ου αιώνα, η γαλλική αποικία στο νησί της Αϊτής (Saint Domingue) ήταν η πιο προσοδοφόρα σε όλο το αποικιακό σύμπλεγμα. Το 1879, όταν ξεσπούσε η Γαλλική Επανάσταση, το 60% της παγκόσμιας παραγωγής καφέ και το 40% της παγκόσμιας παραγωγής ζάχαρης ήταν made in Saint Domingue. 30 χρόνια αργότερα η Αϊτή ήταν ένα ρημαγμένο μέρος που δεν παρήγε τίποτε και το δράμα της θα κρατούσε για πάντα: σήμερα είναι η πιο φτωχή χώρα στο δυτικό ημισφαίριο.

Όμως: Το 1789 το Saint Domingue αριθμούσε κάπου 50.000 λευκούς, 30.000 μιγάδες και απελευθερωμένους σκλάβους και 500.000 μαύρους σκλάβους από την Αφρική. Το 1804 υπήρχαν μόνο μαύροι και μιγάδες -κι ήταν όλοι ελεύθεροι. Αυτό που είχε μεσολαβήσει ήταν η πιο σημαντική επανάσταση απ’ όλες. Ξεκίνησε το καλοκαίρι του 1791, κράτησε 13 χρόνια, και όταν τελείωσε, ο κόσμος όλος έπρεπε να αναμετρηθεί με το πιο ανατρεπτικό γεγονός στην παγκόσμια Ιστορία: Οι πρώην σκλάβοι ήταν πλέον ο κυρίαρχος λαός μιας ολόκληρης χώρας.

 Όταν τελείωσε, ο κόσμος όλος έπρεπε να αναμετρηθεί με το πιο ανατρεπτικό γεγονός στην παγκόσμια Ιστορία: Οι πρώην σκλάβοι ήταν πλέον ο κυρίαρχος λαός μιας ολόκληρης χώρας.

Ηταν η Αϊτή, αυτή η νέα χώρα που τη διοικούσαν και την κατοικούσαν πρώην σκλάβοι, που πρώτη αναγνώρισε την Ελλάδα, ήδη από τον Ιανουάριο του 1822, σε μια εναγώνια προσπάθεια να αποκτήσει διπλωματική υπόσταση μέσα στο σύμπαν των εχθρικών αυτοκρατοριών από τις οποίες είχε αναδειχθεί (και τις οποίες είχε επανηλλειμένα ταπεινώσει στο πεδίο της μάχης). Ήταν η Αϊτή που πρώτη νίκησε το Μεγάλο Ναπολέοντα, πολλά χρόνια πριν το ρωσικό χειμώνα ή το Βατερλό, που δεν λύγισε μπροστά στη μεγαλύτερη Αυτοκρατορία που γνώρισε ποτέ ο κόσμος, τη Βρετανική, ούτε σ’ εκείνη με τη μεγαλύτερη παρουσία στη αμερικανική ήπειρο, την Ισπανική. Ήταν η Αϊτή που κρατούσε τους εφιάλτες του Μέτερνιχ ζωντανούς κάθε βράδυ και που έκανε ακόμη και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, εκείνη την πρώτη σύγχρονη μεγάλη δημοκρατία, να μοιάζει με σκέτη υποκρισία, με τις φυτείες και τους σκλάβους της στο Νότο. Ήταν η Αϊτή που έδινε σε κάθε καταπιεσμένο άνθρωπο στον πλανήτη Γη το δικαίωμα να ελπίζει ότι θα έρθει μια μέρα που θα ορίζει ο ίδιος την τύχη του.

Όχι, η Αϊτή δεν ευτύχησε στη συνέχεια. Και πολλές από τις αιτίες της κατάντιας της έχουν τις ρίζες σ’ εκείνη την επανάσταση. Αλλά τι είναι καλύτερο; Να κόβεις επί 18 ώρες τη μέρα ζαχαροκάλαμα, σαν σκλάβος, με 50% πιθανότητες να μην είσαι καν ζωντανός μετά από 10 χρόνια, για να φτιάξεις ένα προϊόν που δεν θα γευτείς ποτέ και που κάνει πλούσια μια άγνωστη σε σένα χώρα στην άλλη άκρη του Ατλαντικού ή να είσαι άρχοντας του εαυτού σου, του ελεύθερου εαυτού σου -έστω φτωχότερου απ’ όλους τους λαούς του κόσμου, πλην της μαμάς Αφρικής, απ’ όπου κάποιος κάποτε απήγαγε εσένα, τ’ αδέρφια σου, τον πατέρα και τη μητέρα σου, χωρίς να καταλάβεις ποτέ γιατί, και να σε μεταφέρει μ’ ένα πλοίο ένα ωκεανό μακριά, δεμένο με αλυσίδες;

Θέλει δεκάδες posts η ανάλυση της Αϊτινής Επανάστασης. Το πώς στην αρχή δεν ήταν μια επανάσταση σκλάβων και από τι φάσεις πέρασε μέχρι να φτάσει εκεί. Το τι σήμαινε για τις κάστες των Αϊτινών η Γαλλική Επανάσταση και πώς χωρίς αυτήν δεν θα είχε αλλάξει τίποτε. Το πόσο ρόλο έπαιξε το τροπικό κλίμα και οι αρρώστιες που έφερνε μαζί του κάθε καλοκαίρι, τα αντικρουόμενα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων στην Καραϊβική, το είδος των θυσιών στις οποίες έπρεπε να φτάσουν οι επαναστάτες για να πετύχουν το σκοπό τους. Θέλει ξεχωριστά posts για κάθε μία από τις τεράστιες προσωπικότητες των Toussaint Louverture, Léger-Félicité Sonthonax, André Rigaud, Alexandre Pétion, Jean-Jacques Dessalines και του Jean-Pierre Boyer, εκείνου που έστειλε την περίφημη επιστολή στον Κοραή με την αναγνώριση του ελληνικού αγώνα. Μα δεν έχω χρόνο. Και δεν θα τα πω καλύτερα από τον Mike Duncan, οπότε καλύτερα να σας κατευθύνω στο 4ο μέρος του επικού του podcast “Revolutions”.

Αντί για όλες αυτές τις αναλύσεις, ας γράψω κάτι πιο απλό: Η πιο συναρπαστική απ’ όλες τις επαναστάσεις ήταν εκείνη του Σπάρτακου (επιφυλάσσομαι για σχετικό post στο μέλλον). Αιώνες μετά, αυτό που (ίσως) είχε οραματιστεί ο Σπάρτακος έγινε πραγματικότητα στην Αϊτή και έδωσε την έμπνευση για την κατάργηση της δουλείας. Χρειάστηκε να χυθεί κι άλλο αίμα γι’ αυτό, βέβαια. Μα μετά την απελευθέρωση των σκλάβων της Αϊτής, ο κόσμος δεν μπορούσε πια να σφυρίζει αδιάφορα. Όταν ο Σιμόν Μπολίβαρ έστηνε τις δικές του ελεύθερες χώρες στην Αμερική, απαγόρευε τη δουλεία. Αυτό δεν ήταν κάτι αυτόματα συνδεδεμένο με τις αρχές της μπολιβαριανής επανάστασης. Ο ίδιος ο Μπολίβαρ μεγάλωσε με σκλάβους στα κτήματά του -η δουλεία ήταν κάτι δεδομένο για την οικονομία της εποχής. Αλλά στρεφόμενος στην Αϊτή για έμπνευση και υποστήριξη (ξανά και ξανά, μάλιστα, όταν οι πρώτες του προσπάθειες απέτυχαν), συμφώνησε να μεταδώσει την έννοια του “όλοι οι άνθρωποι γεννήθηκαν ελεύθεροι και ίσοι” σε όποιο νέο κράτος δημιουργούσε. Και μπορεί η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη να είναι γέννημα της Γαλλικής Επανάστασης, αλλά ήταν η Αϊτινή και μόνη η Αϊτινή Επανάσταση που την έκανε πραγματικότητα. Η επιρροή της στο νέο κόσμο που δημιουργήθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα ήταν αντιστρόφως ανάλογη της πορείας που η Αϊτή πήρε στη συνέχεια.

Στα “Επαναστατικά”, η απίθανη ιστορία ενός εξωτικού νησιού από το 1791 ως το 1804 έχει εδραιωθεί στην πρώτη θέση ανάμεσα στις πιο σημαντικές επαναστάσεις όλων των εποχών -ναι, πάνω από τη Γαλλική και πάνω από την Οκτωβριανή Επανάσταση.

Ψάξτε και διαβάστε για την Επανάσταση στην Αϊτή. Θα μαγευτείτε.