web analytics

Jeremy Clarkson: Μια προβληματική ιδιοφυΐα;

Τέσσερις δεκαετίας ανάρμοστης συμπεριφοράς, μια απόλυση που συζητήθηκε όσο καμία άλλη…

Για 350 εκατομμύρια τηλεθεατών από 170 χώρες, η αποπομπή του Τζέρεμι Κλάρκσον από το BBC δεν ήταν και τόσο προφανής λύση –σε όποια απαράδεκτη συμπεριφορά κι αν έχει υποπέσει. Το “Top Gear” είναι η τηλεοπτική εκπομπή με το μεγαλύτερο κοινό στον κόσμο και η υπόνοια και μόνο ότι από εδώ και στο εξής –αν υπάρξει συνέχεια- θα είναι κάτι άλλο από το σόου που κατάφερνε τόσα χρόνια να καθηλώνει ένα τόσο μεγάλο πλήθος τηλεθεατών, όχι μόνο φίλων του αυτοκινήτου, ήταν αρκετή για να ξεσπάσουν οι αντιδράσεις που είδαμε τις τελευταίες μέρες, με κορυφαία τα απειλητικά τηλεφωνήματα που δέχεται για τη ζωή του ο διευθυντής του BBC, Τόνι Χαλ. Ο άνθρωπος, δηλαδή, που στις 25 Μαρτίου ανακοίνωσε στον Κλάρκσον ότι το συμβόλαιό του με το BBC δεν θα ανανεωθεί.

Δέκα μέρες νωρίτερα το κανάλι είχε ακυρώσει την προβολή των δύο τελευταίων επεισοδίων της φετινής σεζόν, όταν έγινε γνωστό ότι ο δημοφιλής παρουσιαστής είχε καθυβρίσει και χειροδικήσει εναντίον ενός από τους παραγωγούς της εκπομπής του. Ο λόγος; Όταν επέστρεψαν στο ξενοδοχείο τους, μετά από εξωτερικά γυρίσματα στο Νορθ Γιόρκσιρ, ανακάλυψαν ότι ο μάγειρας είχε σχολάσει και είχε αφήσει μόνο κρύα πιάτα, ενώ ο Κλάρκσον ήθελε να φάει μπριζόλα.

Για πολύ κόσμο, βέβαια, η έκπληξη δεν ήταν η αποπομπή του Κλάρκσον, αλλά γιατί πέρασαν τόσα χρόνια μέχρι να πάρει το BBC αυτή την απόφαση. Από την άλλη, το μεγαλύτερο κομμάτι των φανατικών φίλων του Κλάρκσον και του “Top Gear” νιώθουν απατημένοι. Γιατί αυτή η σχέση είχε βασιστεί σε μια κυρίαρχη παραδοχή: Αγνοούμε το πολιτικώς ορθόν, συμφωνούμε ότι δεν μας πειράζει η αντισυμβατικότητα του Κλάρκσον, ότι δεν ενοχλούμαστε από αυτά που λέει και κάνει, και συνεχίζουμε να απολαμβάνουμε το σόου. Γιατί το “Top Gear” είναι ο Κλάρκσον και χωρίς αυτόν δεν μπορεί να υπάρξει. Σύμφωνοι, είναι και ο Ρίτσαρντ Χάμοντ και ο Τζέιμς Μέι, οι έτεροι συμπαρουσιαστές, αλλά ακόμη κι αν το BBC αποφασίσει να συνεχίσει με αυτούς, είναι εξαιρετικά αμφίβολο ότι θα καταφέρει να προσεγγίσει τα νούμερα που έκαναν το “Top Gear” τη δημοφιλέστερη εκπομπή στον κόσμο. Σκεφτείτε τον Άρη της δεκαετίας του ’80 με το Γιαννάκη και το Σούμποτιτς να προσπαθούν να κάνουν όλη τη δουλειά. Χωρίς τον Γκάλη στην εξίσωση.

Τέσσερις δεκαετίας ανάρμοστης συμπεριφοράς

Το BBC, βέβαια, για χρόνια προσπαθούσε να βρει μια ισορροπία. Από τη μία η εκπομπή – φαινόμενο. Από την άλλη ένας χαρακτήρας σχεδόν παραβατικός, που από δημοσιογράφος αυτοκινήτων, είχε μετατραπεί σε ένα σόουμαν που δεν δίσταζε να κάνει ή να πει ακόμη και το πιο ακραίο πράγμα, προκειμένου να συζητηθεί. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Τζέρεμι Κλάρκσον έχει τεράστιο ταλέντο. Ποιος άλλος θα μπορούσε να αναβαθμίσει μια εκπομπή που κανονικά θα έπρεπε να μιλά για κιβώτια ταχυτήτων και χωρητικότητες πορτ-μπαγκάζ σε ένα χιουμοριστικό σόου που έβλεπαν με ενθουσιασμό ακόμη και άνθρωποι που δεν είχαν κάτσει ποτέ στη ζωή τους πίσω από ένα τιμόνι; Αλλά η εξουσία που τού χάρισε αυτό το ταλέντο, όταν συνειδητοποίησε πως το κοινό το λατρεύει, έγινε γρήγορα ένα επικίνδυνο όπλο.

 Ρατσιστικά σχόλια, δοκιμές μοντέλων με εντελώς ανορθόδοξο και πολλές φορές επικίνδυνο τρόπο, καβγάδες με διάσημους και μη, που έφταναν μέχρι και σε γρονθοκοπήσεις… Το μενού Κλάρκσον είχε απ’ όλα. Ο προβληματικός του χαρακτήρας ήταν κάτι που πουλούσε. Και πουλούσε πολύ.

Ρατσιστικά σχόλια, δοκιμές μοντέλων με εντελώς ανορθόδοξο και πολλές φορές επικίνδυνο τρόπο, καβγάδες με διάσημους και μη, που έφταναν μέχρι και σε γρονθοκοπήσεις… Το μενού Κλάρκσον είχε απ’ όλα. Ο προβληματικός του χαρακτήρας ήταν κάτι που πουλούσε. Και πουλούσε πολύ. Ο ίδιος ο Κλάρκσον περήφανος περιγράφει στην αυτοβιογραφία του τα χρόνια που οι γονείς του τον έστειλαν σε ένα ιδιωτικό σχολείο, την δεκαετία του ‘70, κάνοντας χίλιες δουλειές προκειμένου να βρουν τρόπο να καλύψουν τα δίδακτρά του, κι εκείνος φρόντισε να αποβληθεί, επιδεικνύοντας ξεχωριστές επιδόσεις στο κάπνισμα, το ποτό, το κυνήγι κοριτσιών και την ανάρμοστη συμπεριφορά γενικότερα.

Στην εκπομπή του, σχολιάζοντας χωρίς να το πολυσκέφτεται τα πράγματα με τον τρόπο που τα λένε δυο φίλοι σε μια παμπ, χαβαλετζίδικα και χωρίς ίχνος ενδοιασμού μήπως θίξει κοινωνικές ομάδες, ο Κλάρκσον τα έχει βάλει κατά καιρούς με τους Ασιάτες (που τρώνε σκύλους και σχεδιάζουν αυτοκίνητα για τετράποδα), τους Σκωτσέζους (και το μονόφθαλμο Γκόρντον Μπράουν, του οποίου το πρόβλημα χαρακτηρίζει έναν ολόκληρο λαό), τους μαύρους (ο σκύλος του λέγεται Ντιντιέ Ντρογκμπά), τα άτομα με ειδικές ανάγκες (στα οποία αξίζουν μόνο κάποια απαράδεκτα αυτοκίνητα), τους απεργούς (που είναι όλοι άχρηστοι και τους αξίζει η δημόσια εκτέλεση), τους ομοφυλόφιλους (που είναι όσοι τους παίρνει ο ύπνος σε μια πτήση) και ειδικά τις λεσβίες (που πάνε και φτιάχνουν οικολογικές οργανώσεις, όπως η Greenpeace). Ο Κλάρκσον, βέβαια, έχει δηλώσει στο παρελθόν ότι λέει πολλά πράγματα στην εκπομπή απλά για το θεαθήναι. Πράγματα που ο ίδιος δεν πιστεύει πραγματικά. Αλλά αυτό που έχει σημασία είναι ότι η φράση «Το BBC είναι υποχρεωμένο να ζητήσει συγγνώμη μετά… (από κάτι που έχει πει ή κάνει ο Κλάρκσον στην εκπομπή του)» έχει χρησιμοποιηθεί καμμιά δεκαριά φορές από το 2002 που προβάλεται το “Top Gear”. Άλλες τόσες ήταν οι προειδοποιήσεις που είχε δεχτεί ο παρουσιαστής ότι το κανάλι δεν θα ανεχτεί άλλη τέτοια συμπεριφορά. Τελικά ο Κλάρκσον πέρασε την κόκκινη γραμμή το Μάρτιο του 2015.

 

Η μετά Κλάρκσον εποχή

Ποιο θα είναι το μέλλον του “Top Gear”; Η εκπομπή λογικά δεν θα διακοπεί. Κατ’ αρχάς γιατί δεν πρόκειται μόνο για ένα τηλεοπτικού σόου στη βρετανική τηλεόραση, αλλά για ένα τεράστιο franchise με εκπομπές σε άλλες χώρες, DVD και περιοδικά σε όλο τον κόσμο. Είχα την τύχη να δουλέψω στην ελληνική έκδοσή του την περασμένη δεκαετία και ομολογώ ότι πάντα ένιωθα κάπως «συμβατικός» σε σχέση με την όλη φιλοσοφία του Κλάρκσον, όπως αυτή περνούσε και στο έντυπο. Το BBC θα μπορούσε να συνεχίσει με τους Χάμοντ και Μέι, πλαισιώνοντάς τους με κάποιον ταλαντούχο παρουσιαστή –κι ας μην ξέρει από αυτοκίνητα όσο ο Κλάρκσον, ένας λάτρης της μηχανολογίας. Μια τέλεια λύση θα ήταν ο Πιρς Μόργκαν, εξίσου ιδιαίτερος και αντισυμβατικός, με τον οποίον μάλιστα ο Κλάρκσον έχει έρθει στα χέρια όταν το 2005 η Daily Mirror στην οποία ο πρώτος ήταν τότε διευθυντής δημοσίευσε φωτογραφίες που έδειχναν τον δεύτερο να φιλιέται με μια γυναίκα που δεν ήταν η σύζυγός του. Θα μπορούσαν να φέρουν την Σαμπίνε Σμιτζ, όμορφη Γερμανίδα, οδηγό αγώνων και παρουσιάστρια του “Top Gear” στη χώρα της. Αλλά το σωστό θα ήταν το BBC να σταματήσει εδώ και τώρα το “Top Gear”. Στο απώγειό του. Ο Άρης, στη μετά Γκάλη εποχή, έχει πάρει μόνο δυο Κύπελλα Ελλάδας σε 15 χρόνια…

 Η λογική τον θέλει να μεταβαίνει στο ITV, το μεγάλο αντίπαλο του BBC, που δεν έχει την ίδια εκτίμηση για το «πολιτικώς ορθόν» όπως το κρατικό κανάλι. Ή θα μπορούσε να πάει σε κάποια συνδρομητική υπηρεσία, τύπου Netflix. Και θα μπορούσε να παρουσιάσει οποιαδήποτε εκπομπή.

Ο Κλάρκσον από την άλλη, δύσκολα θα μείνει χωρίς στέγη. Η λογική τον θέλει να μεταβαίνει στο ITV, το μεγάλο αντίπαλο του BBC, που δεν έχει την ίδια εκτίμηση για το «πολιτικώς ορθόν» όπως το κρατικό κανάλι. Ή θα μπορούσε να πάει σε κάποια συνδρομητική υπηρεσία, τύπου Netflix. Και θα μπορούσε να παρουσιάσει οποιαδήποτε εκπομπή. Το έχει κάνει, άλλωστε στο παρελθόν, με το talk show “Clarkson”. Αλλά η μεγάλη του λατρεία ήταν ανέκαθεν τα αυτοκίνητα. Και το να κάνει τους άλλους να νιώθουν άσχημα. Και εδώ έγκειται και το πιο μεγάλο θέμα απ’ όλα: Όλα αυτά έγιναν για το τίποτε; Το BBC πήρε μια απόφαση που θα πλήξει τόσο πολύ τα οικονομικά του απλά για να συνεχίσει ο Κλάρκσον να κάνει τα ίδια και χειρότερα κάπου άλλου; Ποιο είναι το όριο μεταξύ αυτού που θέλει το κοινό (που μαθαίνει, βέβαια, σε ό,τι το ταΐζεις) και σ’ αυτό που επιτρέπεται να δείξεις; Η τηλεόραση απέχει πολύ ακόμη από το να λύσει αυτό το μέγιστο υπαρξιακό της ζήτημα. Ή το έχει λύσει (και είναι «ζήτω οι Κλάρκσον αυτού του κόσμου και τα εκατομμύρια που φέρνουν στα ταμεία μας»), απλά αρνείται να το παραδεχτεί.

(Γράφτηκε για το περιοδικό Κ της Καθημερινής)

Ο Clarkson και η εκπομπή του σε αριθμούς:

Jeremy Clarkson
Ηλικία: 54 ετών
Παιδιά: 3
Γάμοι: 2
Ύψος: 1,96 μ.
Ετήσιες αποδοχές από το BBC (2014): 14,3 εκατ. λίρες (19,6 εκατ. ευρώ)
Εκ των οποίων: 1 εκατ. λίρες μισθός παρουσιαστή, 8,4 εκατ. λίρες από τη συμμετοχή του στην εταιρεία που εκμεταλλεύεται τα δικαιώματα του “Top Gear” παγκοσμίως, 4,9 εκατ. λίρες μέρισμα από την εταιρεία που εκμεταλλεύεται τα δικαιώματα του “Top Gear” παγκοσμίως
Βιβλία που έχει γράψει: 14
Followers στο Twitter: 4,5 εκατ
Top Gear
Έτη προβολής: 39 (1977 – 2015)
Έτη προβολής επί Jeremy Clarkson*: 14  (2002 – 2015)
Χώρες που προβάλλεται η εκπομπή: 170
Παγκόσμια τηλεθέαση: 350 εκατ.
Ετήσια κέρδη της εκπομπής: 150 εκατ. λίρες (206 εκατ. ευρώ)
Έτη κυκλοφορίας του περιοδικού: 23 
*Από το 1988 ως το 2001 ο Clarkson συμμετείχε στο “Top Gear” ως συμπαρουσιαστής της εκπομπής με την παλιά της μορφή