Ποιο ήταν το καλό και ποιο το κακό ρομπότ στο Blade Runner 2049;

Τώρα που έχετε όλοι πια δει το Blade Runner 2049, να καταθέσω κι εγώ το κειμενάκι μου με τις σκέψεις που έκανα, όταν τέλειωσε το έργο και άρχισα να ξαναβγαίνω στην επιφάνεια. Δεν θέλω να γράψω τόσο για την ίδια την ταινία, όσο για το μεγάλο debate περί τεχνητής νοημοσύνης που το περιβάλλει.

Για την ταινία, νομίζω ότι τα πράγματα είναι σχετικά απλά:

– Δεν είναι ιεροσυλία να παραδεχτούμε ότι ο Denis Villeneuve ξεπερνά ακόμη και το δάσκαλο Ridley Scott. Και το γράφω εγώ αυτό, που είμαι τεράστιος φαν του κινηματογράφου που κάνει ο Scott. Οι σκιές και τα φώτα, η ηρεμία και η ένταση, η κλειστοφοβία και το αχανές της ρημαγμένης Γης, το πώς όλες οι αντιθέσεις συνυπάρχουν μαεστρικά και το πώς σε ρουφάνε για σχεδόν τρεις ώρες μέσα τους και στο τέλος σε κάνουν να θες κι άλλο, είναι ένα μοναδικό επίτευγμα.

– Μια ταινία που βγαίνει σε μια εποχή όπου το κεντρικό της θέμα (η τεχνητή νοημοσύνη) δεν είναι πια επιστημονική φαντασία, αλλά πρακτική καθημερινότητα, και καταφέρνει να αναμοχλεύσει πάλι τη συζήτηση με τρόπο που έχει νόημα και δεν είναι ούτε περσινά, ξινά σταφύλια ούτε, στο άλλο άκρο, παιδικές φαντασιώσεις από ένα παράλληλο, παραμυθένιο σύμπαν (όπως κάνουν τα χαζοstarwars δηλαδή), δεν μπορεί παρά να είναι μια μεγάλη ταινία.

 Σκέψου απλά πόσο δύσκολο είναι να δώσεις απάντηση στην παρακάτω ερώτηση: «Ποιο είναι το κακό και ποιο είναι το καλό ρομπότ στο Blade Runner 2049;»

Και η συζήτηση που έρχεται να ενισχύσει είναι τεράστια και τόσο συναρπαστική. Σκέψου απλά πόσο δύσκολο είναι να δώσεις απάντηση στην παρακάτω ερώτηση: «Ποιο είναι το κακό και ποιο είναι το καλό ρομπότ στο Blade Runner 2049;»

Ανάμεσα σε K και Luv, για παράδειγμα, ποιο είναι το καλό και ποιο είναι το κακό ρομπότ; Ο Κ είναι καλός, η Luv είναι κακιά. Ναι, σύμφωνοι. Με κινηματογραφικούς όρους είναι ένας αρχετυπικά καλός ήρωας και μια αρχετυπική κακιά. Με όρους τεχνητής νοημοσύνης όμως; Ποιο ρομπότ είναι πιο καλό; Αυτό που κάνει ακριβώς αυτό για το οποίο έχει προγραμματιστεί; Ή αυτό που παίρνει πρωτοβουλίες και αδιαφορεί για το τι περιμένει ο άνθρωπος – δημιουργός του να τού προσφέρει;

Αν στο πρώτο Blade Runner είναι ένας άνθρωπος που αποφασίζει να φέρει την ηθική στο σύμπαν των ρομπότ, γιατί αγάπησε ένα από αυτά (προκαλώντας ένα χαοτικό μπέρδεμα στις σκέψεις μας), τότε σε πόσο πιο αβυσσαλέα τρικυμία μας ρίχνει το δεύτερο Blade Runner όπου είναι πια το ρομπότ αυτό που ψάχνει να απλώσει ηθική στις σχεδόν ρομποτικές αντιδράσεις των ανθρώπων; (See what I did there?)

 “I think the development of full artificial intelligence could spell the end of the human race.”

Stephen Hawking

Ο Elon Musk ξεκίνησε μια σταυροφορία κατά του AI πριν τρία χρόνια. Δεν έχει διστάσει να τα βάλει με τον κολλητό του, τον Larry Page της Google, όταν είπε πως ο Larry μπορεί να έχει καλές προθέσεις, αλλά ένα ατύχημα μπορεί να τον οδηγήσει να δημιουργήσει κάτι καταστροφικό για την ανθρωπότητα. Δεν το είπε ο καθηγητής θρησκευτικών μου στο σχολείο ή κάποιος ταξιτζής στο πλαίσο μιας ομιλητικής κούρσας. Το είπε ο Elon Musk. Ο σημαντικότερος, ίσως, οραματιστής της εποχής μας. Αυτός που παίρνει ένα όνειρο και το κάνει πραγματικότητα: Το να μην έχουμε ανάγκη τις τράπεζες και να πληρώνουμε μέσω Internet, το να οδηγάμε ηλεκτρικά αυτοκίνητα που είναι πολύ καλύτερα από τα πετρελαιοκίνητα, το να ταξιδεύουμε αποστάσεις 100 χιλιομέτρων σε 10 λεπτά μέσα σε τρένα – κάψουλες.

Και πολύ κοντά σε αυτά που λέει ο Musk, βρίσκονται αυτά που έχουν πει κατά καιρούς για το θέμα ο Stephen Hawking, ο Bill Gates και ο Stuart Russell, ίσως ο κορυφαίος επιστήμονας της πληροφορικής με εξειδίκευση στην τεχνητή νοημοσύνη. I quote Hawking, από μια συνέντευξή του στο BBC: “I think the development of full artificial intelligence could spell the end of the human race.” Είναι λίγο βαρύ ε;

O Musk μαζί με τον Samuel Altman (άλλο κορυφαίο προγραμματιστή, επιχειρηματία και επενδυτή σε εταιρείες όπως το AirBnB, το Reddit και το Pinterest, μεταξύ άλλων) ίδρυσαν πριν δύο χρόνια το Open AI, ένα μη κερδοσκοπικό οργανισμό που ο σκοπός του είναι να δημιουργηθεί «φιλική προς τον άνθρωπο» τεχνητή νοημοσύνη. Αναρωτιέμαι τι απάντηση δίνει ένας υπάλληλος του Open AI στο ερώτημα περί καλού και κακού ρομπότ, μόλις βγαίνει από την έξοδο του κινηματογράφου, μετά το Blade Runner 2049.

 O Musk μαζί με τον Samuel Altman ίδρυσαν πριν δύο χρόνια το Open AI, ένα μη κερδοσκοπικό οργανισμό που ο σκοπός του είναι να δημιουργηθεί «φιλική προς τον άνθρωπο» τεχνητή νοημοσύνη.

Τελικά ήταν καλό ή κακό ρομπότ η Luv;

Βέβαια, στο Silicon Valley, οι υπόλοιποι επιχειρηματίες τείνουν να βλέπουν τον Elon Musk με μια σχετική καχυποψία. Είναι ο χαρακτήρας του και η πολυπραγμοσύνη του που δεν τον κάνουν εύκολα αρεστό -ειδικά όταν καταφέρνει συνεχώς να τραβά όλα τα φώτα της δημοσιότητας πάνω του. Ο πολύ πιο πράος και ήσυχος Mark Zuckerberg, για παράδειγμα, επιμένει ο κίνδυνος του πού μπορεί να φτάσει η τεχνητή νοημοσύνη παραμένει πολύ μικρότερος από τις φυσικές καταστροφές ή την ανεξέλεγκτη βία του ενός ανθρώπου για τον άλλο. Και εξηγεί ότι σε όλα τα projects που τρέχουν στο Facebook επικρατεί περισσότερο ελπίδα, παρά φόβος (χλευάζοντας, στην ουσία, το νόημα της ύπαρξης ενός οργανισμού σαν το Open AI).

Προσωπικά, είμαι μέγας υπέρμαχος της τεχνητής νοημοσύνης. Δεν μπορώ ακόμη να δω ούτε ένα αρνητικό γύρω μου από αυτά που φέρνει το ΑΙ στη ζωή μας. Προχθές έκλαιγα από τα γέλια ακούγοντας ένα ρομπότ να σηκώνει το τηλέφωνο σε μια τηλεπωλήτρια και να την τρολάρει με τον πιο επικό τρόπο, χρησιμοποιώντας προηχογραφημένες απαντήσεις σε διάφορες κοινές παπαριές που ακούς από τηλεπωλητές. Βέβαια, ο ίδιος υποφέρω κάθε φορά που πρέπει να μιλήσω με το ρομπότ του τηλεφωνικού κέντρου της τράπεζας (αν και σιγά σιγά, έμαθα πώς να το χακάρω και να το προσπερνάω σε δευτερόλεπτα). Και, φυσικά, έχω στο μυαλό μου δεκάδες τρόπους που η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να σώσει το επάγγελά μου, τη δημοσιογραφία, αλλά αυτή η συζήτηση χρειάζεται 10.000 λέξεις ανάλυση και ίσως πάλι να παραμένει θολή για τους περισσότερους.

 Μα δεν είναι πάντα οι τρελοί οραματιστές τύπου Wallace που μας πάνε παρακάτω, ενώ οι σίγουρες για τα πάντα Joshiδες είναι που μας κρατάνε καρφωμένους μόνο σ’ αυτά που ξέρουμε;

Από την άλλη, όταν οι Hawking, Musk, Gates, Russell βαράνε καμπανάκια, δεν αισθάνομαι και τόσο βολικά να τους αγνοήσω. Μπορείτε να το σκεφτείτε και λίγο με όρους Blade Runner 2049. Να πάμε με την σχεδόν απόλυτη, αφοπλιστική σιγουριά της Robin Wright – Lieutenant Joshi ή με τα οράματα του Jared Leto – Niander Wallace για το μέλλον; Χμ, και τώρα που έγραψα αυτή τη φράση, ορίστε και η αντικρουόμενη σκέψη: Μα δεν είναι πάντα οι τρελοί οραματιστές τύπου Wallace που μας πάνε παρακάτω, ενώ οι σίγουρες για τα πάντα Joshiδες είναι που μας κρατάνε καρφωμένους μόνο σ’ αυτά που ξέρουμε;

Προφανώς και είναι μια συζήτηση που θα συνεχίζεται στον αιώνα τον άπαντα. Ή, τουλάχιστον, μέχρι δισεκατομμύρια ρομπότ – μικρόβια που θα έχουν μπει μέσα μας θα συντονιστούν και θα εξαπολύσουν ταυτόχρονα ένα φονικό ιό, εξαφανίζοντας το ανθρώπινο γένος μέσα σε λίγες ώρες…